9 vragen én antwoorden over het fight or flight-hormoon adrenaline

Zonder adrenaline zou de wereld stilstaan. Het fight or flight-hormoon brengt het lichaam vliegensvlug in gereedheid om te vechten, te vluchten, maar ook om adequaat en scherp te handelen in het complexe moderne leven. Zelfs een decente bedprestatie staat of valt met een shot adrenaline. Negen vragen over een vaak ten onrechte verguisde mannetjesputter.

1. WAT DOET ADRENALINE?

- Het doet alles dat je nodig hebt om een aanval op lijf en leden te overleven. 2 Het jaagt de hartslag omhoog en maakt dat het hart krachtiger samen- trekt en dus me?e?r bloed uitpompt.- Het maakt dat de grote slagaderszich samentrekken. Dit leidt tot een forse toename van de bloeddruk.- Het verwijdt de bronchie?n, waar-door de longcapaciteit toeneemt.- Het maakt brandstof vrij voor onmiddellijk gebruik.- Het verwijdt de pupillen, waardoorje beter ziet bij weinig licht.- Het vergoot de neiging van de bloed- plaatjes om te klonteren, zodat je bij een verwonding minder snel doodbloedt.- Het maakt ons alerter.- Het zet alle niet direct essentie?le functies, zoals maag- en darmwerking, op een lager pitje.

2. KUN JE DE ADRENALINESPIEGEL BEI?NVLOEDEN?Ja, ondermeer door koffie te drinken. Caffei?ne blokkeert de werking van adenosine, een stofje dat een rem- mende invloed heeft op de aanmaak van adrenaline. Het resultaat daarvan is dat er na een paar koppen koffie me?e?r adrenaline in je lichaam circuleert. Koffie heeft dan ook een bescheiden ergogeen effect: het verbetert je fysieke prestaties en je uithoudingsvermogen.

3. KUN JE ER VERSLAAFDAAN RAKEN?Daarover verschillen de meningen. Adrenaline en andere stresshormonen scheppen de fysiologische voorwaarden om uitdagingen de baas te kunnen, maar hoe we die stress beleven, verschilt van persoon tot persoon en van moment tot moment. De e?e?n vindt het de geweldigste ervaring van de wereld om (voorzien van een valscherm, dat dan weer wel) uit een vliegtuig te springen, de ander beleeft zo’n avontuur als een niet voor herhaling vatbaar voorproefje van de hel. Bij gelijke, torenhoge adrenalinespiegels! Het is dan ook niet bewezen dat de spreekwoorde- lijke adrenalinekick puur wordt uitgelokt door adrenaline en ook niet dat zucht naar het hormoon zelf sommige mensen er toe beweegt telkens weer bepaalde grenzen op te zoeken. Zo’n twintig procent van de productie van de bijnierkern bestaat uit noradrenaline. Dat ziet er chemisch net iets anders uit dan adrenaline en is we?l een feel good-hormoon. Net als het verwante dopamine genereert het onder meer opwinding, motivatie en zelfvertrou- wen en is het verslavend.

4. VERBETERT HET JE SPORTPRESTATIES?Ja. Adrenaline is een zogenoemd cata- bool hormoon, dat wil zeggen dat het reserves vrijmaakt en ons in staat stelt om die razendsnel te benutten. Zodra we in beweging komen, beginnen de bijnie- ren wat meer adrenaline af te scheiden. Daardoor vloeit er meer bloed naar de spieren en minder naar bijvoorbeeld het maag- en darmstelsel. Tegelijkertijd wordt glycogeen – koolhydraten die in de vorm van een soort zetmeel zijn opgeslagen in de lever en de spieren – afgebroken tot glucose. Ook maakt adrenaline vet vrij uit de vetcellen. Daardoor krijgen de spieren direct energie.

5. KUN JE ADRENALINE WEGSPORTEN OM RUSTIGTE WORDEN?Adrenaline wordt voor transport door de bloedbaan ‘verpakt’ met een beetje ATP, de meest directe brandstof voor alle lichaamscellen. Dat ATP wordt uiteraard gebruikt, maar de adrenaline zelf kan niet worden verbrand. Nadat het in de spieren van het ATP is losgekoppeld, dockt het aan adrenalinereceptoren in de buurt om de cellen een dosis pep te geven. Bij een flinke lichamelijke inspanning raak je dus meer adrenaline kwijt, maar daar staat tegenover dat je althans aanvankelijk ook meer aanmaakt. Wel bevordert intensieve lichaamsbeweging na verloop van tijd de aanmaak van andere, pijnstillende en ontspanning veroorzakende boodschap- perstoffen.

6. IS ADRENALINE SLECHT VOOR JE?Het lichaam zoekt voortdurend naar homeostase: een evenwicht in alle pro- cessen. Zonder adrenaline gaan we dood. We reageren te sloom op een halfblinde automobilist die van links komt of we ontwikkelen vitale uitputting. Er is een ziekte waarbij niet of nauwelijks adrena- line wordt geproduceerd. Zonder injecties sterven mensen die daaraan lijden een miserabele dood. Een voortdurend teveel is op den duur ook funest, omdat het lichaam dan niet voldoende gelegenheid krijgt te herstellen.

7. KUN JE ADRENALINE INNEMEN?Nee. Maar het wordt wel gebruikt als medicijn. Voor mensen die weten dat ze extreem allergisch reageren op bij- voorbeeld bijensteken of bepaalde voedingsmiddelen is adrenaline niets minder dan een levensverzekering. Zij dragen altijd een zogenoemde epipen bij zich: een dosis adrenaline in een gemak- kelijk toe te dienen spuit. Heel heftige allergische reacties kunnen leiden tot een anafylactische shock. Daarbij gaan de bloedvaten zo wijd openstaan, dat de bloeddruk levensgevaarlijk laag wordt. Door bij de eerste verschijselen adrena- line in te spuiten, kan zo’n crisis worden voorkomen. Astmapatie?nten inhaleren het om een aanval af te wenden en mensen met glaucoom druppelen het in hun ogen. Illustratief voor de miraculeuze kracht van adrenaline is dat ambulancepersoneel het vaak gebruikt in geval van hartstilstand. Door het hormoon rechtstreeks in de hartspier te spuiten, is er een gerede kans dat die weer gaat kloppen.

8. WORD JE ER GESPIERD OF STERK VAN?Adrenaline spoort het lichaam aan om reserves en dus ook vet vrij te maken. Bedenk echter dat ons lijf dat doet om ons onmiddellijk heel hard te kunnen laten wegrennen. Die lichaamsbeweging helpt vervolgens beslist om overtollig gewicht kwijt te raken. Als de adrenaline begint te stromen wanneer je muurvast zit in een file, maakt het je niet dunner. Het vet dat door de adrenaline wordt vrijgemaakt uit de vetcellen, wordt als jij gedwongen op je reet zit gewoon weer teruggestopt in die depots. En als de stress aanhoudt, wordt alles nog ongunstiger. Na verloop van tijd gooit het lichaam ook cortisol in de strijd, een ander stresshormoon, dat niet in de kern, maar in de schors van de bijnier wordt gemaakt. Geregelde blootstelling aan veel cortisol leidt tot opslag van vet in de buikregio. Dit vet is biologisch actief en behalve slecht voor je hart onder meer dodelijk voor je libido en potentie. Adrenaline maakt wel ongelofelijk sterk, zij het tijdelijk. Het stelt zelfs iele ventjes in staat om bijvoorbeeld een auto iets op te tillen als er een kind onder ligt.

9. KUN JE DE WERKING VAN ADRENALINE TEGENGAAN?Ja. Ruim 250.000 Nederlandse mannen doen dat dagelijks door het slikken van betablockers. Deze medicijnen blokke- ren een deel van de receptoren waarop adrenaline aangrijpt. Ee?n gevolg is dat de bloeddruk wat daalt. Daarvoor worden betablokkers dan ook het vaakst gebruikt. Ze worden echter ook wel voorgeschre- ven aan mensen met onhanteerbare plankenkoorts of vliegangst. De adrena- line kan letterlijk door je lijf gieren, als de receptoren waarop het hormoon aangrijpt bezet zijn, blijf je hartstikke kalm. Musici en hersenchirurgen gebruiken soms beta- blokkers om te voorkomen dat ze trillen. Betablokkers hebben een negatieve invloed op de sportprestatie. Wie zich flink inspant, heeft meer bloed en dus een hogere hartslag nodig. De betablokker dwarsboomt dat signaal. Je fietst tegen een straffe wind op, maar je hart gedraagt zich alsof je gezellig voor de kachel zit. Daardoor kun je loodzware spieren krij- gen. Een door pillen gedwarsboomde adrenalinefunctie kan ook maken dat je je geslacht niet kunt verheffen in situaties waarin dat wel min of meer wordt verwacht. Voor een stijve penis is immers een snelle, krachtige hartslag nodig.